یکی از مشکلات افراد در قرن اخیر، مشکل اضافه وزن است. با توجه به سبک زندگی ماشینی و یکجانشینی، تحرک کمتر شده و مشکل اضافه وزن در بین افراد شایع می‌باشد. یکی از صنحه‌هایی که این روزها با آن بسیار مواجه هستیم کودکان چاق می‌باشد. ما در این مقاله قصد داریم به علل اضافه وزن در کودکان و راه‌های پیشگیری و درمان آن بپردازیم، تا کودکان شادتر و سالم‌تری را در جامعه داشته باشیم! پس با ما همراه باشید. اگر به خدمات پرستار کودک نیاز دارید روی لینک کلیک کنید.
اضافه وزن در کودکان چیست؟
اضافه وزن به انباشت بیش از حد چربی در ناحیه‌ای از بدن گفته می‌شود. که معمولاً در پی عدم تعادل میان کالری دریافتی و کالری که باید بدن بسوزاند، رخ می‌دهد. برای جلوگیری از چاقی باید ابتدا علت آن‌را کشف کنید. معمولاً چاقی بر اثر عوامل زیر است:
- عادات ناصحیح غذایی
- بی تحرکی
- ژنتیک و عوامل وراثتی
- بیماری
طبق آماری که در سال 2016 از کودکان سراسر جهان بعمل آمد، مشخص شد جمعیتی بالغ بر 41 میلیون کودک دارای اضافه وزن در سراسر کره زمین وجود دارد که بیشترین سهم این جمعیت (تقریباً نیمی از این جمعیت!) در قاره آسیا وجود داشته است.
علائم اضافه وزن در کودکان
- ایجاد ترک‌های پوستی روی نواحی شکم و باسن
- افزایش بافت چربی در ناحیه شکم و سینه
- تنگی نفس در هنگام فعالیت
- یبوست
- در رفتن لگن
- رفلاکس معده به مری
- بلوغ زودرس
- نامنظم بودن سیکل قاعدگی در دختران
- صافی کف پا
تشخیص چاقی در کودک چگونه است؟
با اندازه‌گیری توده بدنی یا همان BMI، در این روش می‌توانید قد و وزن کودک را اندازه بگیرد و با توجه به محدوده سنی او تشخیص دهید دچار اضافه وزن هست یا خیر؟ همچنین با مراجعه به پزشک می‌توانید از نمودار رشد و سایر ابزار تشخیص نیز بهره‌مند شوید.
علت اضافه وزن در کودکان چیست؟
- چاقی ژنتیکی
برخی از چاقی‌ها ژنتیکی است و به فعالیت بدنی و رژیم غذایی مربوط نیست. مانند مقاومت بدن در برابر لپتین‌ها. لپتین یک نوع هورمون موجود در سلول‌های چربی است که به مغز می‌گوید چه زمانی سیر شده‌اید. اختلال لپتون سبب می‌شود که این هورمون به درستی کار نکند و تعادل میان چربی ذخیره شده و کالری که می‌سوزانید بهم می‌خورد و در نتیجه‌ی آن اضافه وزن ایجاد می‌شود. اگر چه تعداد خیلی کمی از کودکان (حدود 5 درصد) دچار این عارضه می‌شوند؛ اما قابل انکار هم نیست!
- تیروئید کم کار
این بیماری نیز در کودکان بندرت دیده می‌شود؛ اما بروز آن، سبب افزایش وزن در کودکان خواهد شد. غده تیروئید فشار خون، متابولیسم و سطح انرژی در بدن را کنترل می‌کند. در پی کم کاری تیروئید، سیستم بدن به خوبی کار نمی‌کند و در نتیجه سبب اضافه وزن در کودکان خواهد شد. این افزایش وزن خیلی شدید نیست و بیشتر افزایش وزن ناشی از کم کاری تیروئید به دلیل اختلالاتی است که در کل بدن ایجاد می‌کند این اختلالات سبب بروز خستگی زودرس، کم تحرکی و افسردگی در فرد می‌شود که می‌تواند موجب چاقی شود.
- مصرف دارو
مصرف برخی از داروها سبب می‌شود کودک احساس گرسنگی کند و بیشتر غذا بخورد و در نتیجه شاهد اضافه وزن در کودکان خواهید بود. داروهای ضد تشنج، ضد افسردگی، استروئید خوراکی و برخی از آنتی هیستامین‌ها بر وزن کودک تاثیر می‌گذارد و موجب اضافه وزن در کودکان می‌شود.
- آسم و تنگی نفس
خود بیماری آسم موجب اضافه وزن در کودکان نمی‌شود؛ اما اختلالاتی که در پی فعالیت‌های ورزشی بوجود می‌آورد، موجب کم تحرکی می‌شود و داروهایی که برای رفع این بیماری مصرف می‌شود موجب افزایش وزن خواهد شد.
- مشکلات روده
یکی از دلایل اضافه وزن کودکان می‌تواند کارکرد ناصحیح روده باشد. این اختلال اکثراً در پی استفاده از غذاهای آماده نیمه آماده بسته‌بندی شده، استفاده از مصنوعات شیرین کننده و مواد رنگی خوراکی می‌باشد. این مواد موجب از بین رفتن باکتری‌های مفید روده و بوجود آمدن باکتری‌های بد می‌شود که در پی آن چاقی بروز می‌کند. برای جلوگیری از چنین پیش آمدی می‌توانید از مواد غذایی مفید همچون میوه و سبزیجات استفاده کنید.
- شیرخشک
کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند کنترل بهتری روی مصرف مواد غذایی خود دارند و کمتر از کودکانی که شیرخشک مصرف کرده‌اند دچار اضافه وزن خواهند شد.
- افسردگی
طبق آمار بعمل آمده 2 تا 8 درصد کودکان درگیر افسردگی خواهند شد. افسردگی بصورت مستقیم موجب افزایش وزن نمی‌شود بلکه اثرات ویران کننده ناشی از آن موجب دوری از اجتماع، شرکت نکردن در فعالیت‌های روزانه و… موجب کم تحرکی یا پرخوری عصبی می‌شود که در پی آن شاهد افزایش وزن کودک خواهید بود.
مشکلات اضافه وزن در کودکان
اضافه وزن مشکلی است که هر انسانی در هر رده سنی ممکن است با آن درگیر باشد. از مشکلاتی که اضافه وزن در کودکان بوجود می‌آورد می‌توان به دیابت، کلسترول ، فشار خون بالا و مشکلات روحی نظیر افسردگی، کاهش اعتماد بنفس و… اشاره کرد.
راه های پیشگیری از اضافه وزن در کودکان
داشتن اندامی متناسب به فاکتورهای مختلفی از جمله: سبک زندگی، تحرک فیزیکی، سبک تغذیه بستگی دارد. از جمله فعالیت‌هایی که در راستای پیشگیری از اضافه وزن می‌توانید بکار برید شامل:
- رژیم غذایی مناسب
- خواب کافی
- دوری از استرس
- دوری از مشروبات الکی
- خوردن میوه و سبزیجات
- تحرک و فعالیت بدنی مانند پیاده‌روی می‌باشد.
یک پرستار کودک مجرب و دوره دیده می‌تواند با شیوه‌هایاصولی تربیتی و تنظیم رزیم غذایی مناسب به کنترل اضافه وزن کودک شما کمک کند. برای این منظور می‌توانید درخواست خود را از طریق موسسه نیکوکاران سلامت ثبت کنید.
عوامل موثر اضافه وزن در کودکان
- کم تحرکی
نشستن‌های طولانی مدت سبب می‌شود تا کودک دچار اضافه وزن شود. نشستن‌هایی که برای انجام تکالیف روزانه و مطالعه می‌باشد و ضروریست، ایرادی ندارد. اما اگر مشاهده می‌کنید که کودک شما زمان زیادی را صرف نشستن برای بازی‌های کامپیوتری، دیدن تلویزیون و نت گردی می‌گذارد، اگر این میزان بیشتر از دو ساعت بود به او تذکر دهید و از او بخواهید که دیگر به این کار ادامه ندهد. دیدن تلویزیون و بازی با موبایل برای کودکان زیر 2 سال به هبچ وجه توصیه نمی‌شود.
- عدم خواب کافی
مدت زمان خواب به سن فرد بستگی دارد و کودکان احتیاج به خوابیدن طولانی‌تری دارند. نخوابیدن در ساعات استراحت، باعث می‌شود تا بیشتر غذا بخورید و کمتر فعالیت بدنی داشته باشید و اینگونه دچار اضافه وزن خواهید شد.
چگونه از اضافه وزن کودک خود جلوگیری کنیم؟
سرپرست کودک می‌تواند با برنامه‌ریزی صحیح برای تغذیه سالم، کنترل غذا کودک، تشویق کودک به ورزش و تحرکات بدنی و استفاده کمتر از موبایل و تبلت، کنترل شرایط زندگی (خواب کافی و دوری از محیط استرس‌زا) به او در داشتن یک وزن ایده‌آل کمک کند.
در نظر داشته باشید که رژیم غذایی باید آگاهانه و با مشورت پزشک باشد؛ زیرا کودکان در سن رشد هستند و هر گونه نارسایی ویتامین و مواد ضروری به بدن کودک، در رشد و سلامتی او اختلال وارد می‌کند.
پیشنهاد تغذیه سالم برای کودکان
بایدها
- نوشیدن آب به میزان کافی
- میوه‌جات و سبزیجات را در برنامه غذایی کودک جای دهید.
- فراموش نکنید که کودک برای جذب کلسیم به خوردن شیر و انواع لبنیات احتیاج دارد اما بصورت کم چرب یا بدون چربی باشد.
- گوشت، مرغ و ماهی و عدس و لوبیا برای تامین پروتئین
برای میان وعده کودکان می‌توانید از برنامه زیر استفاده کنید. این میان وعده‌ها همگی کم کالری (زیر 100 کالری) هستند.
- یک عدد موز یا سیب متوسط
- یک فنجان انگور یا تمشک
- یک فنجات تن ماهی به همراه یک برگ کاهو
- یک فنجان هویج یا کلم بروکلی به همراه حمص
دقت داشته باشید که برای رسیدن به وزن ایده‌آل در کودکان می‌باید صبوری کنید زیرا در طولانی مدت می‌توانید شاهد تغییرات بزرگی باشید.
همچنین می‌باید:
نبایدها
- از خوردن انواع شیرینی‌ها و قند و شکر پرهیز کنید.
- چربی‌های اشباع شده را از برنامه غذایی کودک خود حذف کنید.
- از دسترس خارج کردن غذاهای پرکالری و غیر مفید می‌تواند به ایجاد عادات غذایی سالم در کودکان کمک کند.
تاثیر ورزش در کاهش وزن کودکان
کودکان ادامه دهنده راه والدین خود هستن و از آنان تقلید می‌گنند. پس اگر مایل به ایجاد عادت سالم زیستی در فرزندتان هستید، خود نیز باید اینگونه عمل کنید. شما هم ورزش را به برنامه زندگی خود اضافه کنید اینجوری زندگی سالم‌تری را هم تجربه خواهید کرد!
کودکان زیر 5 سال باید در طول شبانه‌روز فعالیت داشته باشند پس مانع تخلیه انرژی او نشوید در عوض محیط مناسب و امنی را برای او فراهم آورید. کودکان 6 تا 17 سال نیز به حداقل 1 ساعت تحرک در طول روز احتیاج دارند.
فعالیت‌ها و تحرکات بدنی کودک شما باید شامل فعالیت‌های هوازی (برای بالا بردن ضربان قلب)، دویدن، پرش و شنا (جهت تقویت استخوان و عضلات) باشد.
کودکانی که مبتلا به اضافه وزن هستند می‌باید در کنار رژیم غذایی سالم به فعالیت‌های بدنی خود نیز اهمیت بدهند. در ادامه به برخی از فواید ورزش در کودکان اشاره خواهیم کرد:
- کاهش اضطراب
- داشتن اندامی ایده‌آل و تقویت اعتماد بنفس
- کاهش فشار خون
- تقویت و استحکام استخوان