درمان خانگی یبوست برای سالمندان

یبوست یک نوع اختلال، مربوط به بهم ریختگی مزاج در انسان‌ها می‌باشد که در پی آن عمل دفع بسیار طول می‌کشد و گاهی با درد همراه است و حتی ممکن است فعالیت‌های روزانه شخص را مختل کند. این اختلال در بین همه افراد در هر رده سنی وجو دارد و احتمالاً شما نیز آن‌را تجربه کرده‌اید؛ اما در بین افراد بالای 65 سال بدلیل نارسایی‌ ارگان‌های بدن بسیار شایع‌تر است.

بیماری یبوست در سالمندان چیست؟

در ابتدا به بررسی اینکه یبوست در سالمندان چگونه اتفاق می‌افتد می‌پردازیم؛ در دوران کهن سالی اندام‌های داخلی بدن تحلیل می‌رود و عملکرد ارگان‌های بدن ضعیف می‌شود. در نتیجه‌ی ضعیف شدن عملکرد ماهیچه روده، عملیات گوارش با مشکل روبرو خواهد شد و در نهایت یبوست پدید خواهد آمد.

یبوست نشانه‌ای از بیماری‌های دیگر از جمله بیماری‌های مربوط به روده و گوارش در سالمندان است و باید توسط پرستار سالمند جدی گرفته شود. تعداد دفعات عملیات دفع در افراد متفاوت است و نباید ملاک بیماری قرار گیرد، این تعداد بستگی به سرعت و حرکات روده دارد. در بعضی افراد چند بار در روز و در بعضی از افراد ممکن است سه یا چهار بار در هفته اتفاق بیفتد و هر دو آن طبیعی باشد و برای هیچ کدام از دو گروه معرفی شده مشکلی پیش نیاورد.

اگر فرد سالمندی دچار یبوست شد، می‌بایست به پزشک مراجعه کند؛ زیرا ممکن است یبوست ناشی از انسداد روده باشد که در این صورت فرد نیازمند انجام آزمایشات دقیق و شروع درمان است و اگر پس از انجام آزمایشات تشخیص پزشک معالج این بود که مشکل جدی وجود ندارد می‌باید روی اصلاح عادات غذایی سالمند تمرکز شود.

آیا یبوست خطرناک است؟

روزانه با مصرف مواد غذایی مختلف و ورود آنان به بدن، مواد مغذی و ویتامین‌های موجود در مواد غذایی جذب بدن شده و مواد سمی و غیر ضروری آن از طریق تنفس، ادرار و مدفوع از بدن خارج می‌شود. موادی که از طریق روده دفع می‌شوند یعنی همان مدفوع، خطرناک‌ترین و مضرترین مواد برای بدن هستند.
اگر فرد دچار یبوست شود این مواد خطرناک و سمی از بدن خارج نشده و جذب بدن می‌شود که در اینصورت دو حالت بوجود می‌آید:

1. خود بدن از راه‌های دیگر آن‌را دفع می‌کند که معمولاً بصورت لکه‌های پوستی و بیماری‌های ریوی بروز می‌کند.
2. این مواد سمی در گوشه‌ای از بدن انباشته می‌شود و موجب ایجاد تومور می‌شود.

پس در هر دو حالت یبوست و رها کردن درمان آن خطرناک است و باید هر چه سریع‌تر برای بهبود آن دست بکار شوید.

بیماری های ناشی از یبوست

یبوست و درمان نکردن آن ممکن است موجب بروز بیماری‌های مزمن دیگری شود که در ادامه به برخی از آنان اشاره خواهیم کرد.

• بواسیر

بواسیر یک نوع بیماری دردناک است که در پی یبوست شدید بروز می‌کند. با وارد آمدن فشار به روده و التهاب رگ‌های داخل و خارج مقعدی بواسیر بوجود می‌آید که ممکن است با درد، خارش و خونریزی همراه باشد.

• شقاق مقعدی (فیشر آنال)

در اثر فشار زیاد در مقعد ممکن است این ناحیه دچار پارگی شود که به آن شکاف مقعدی نیز می‌گویند.

• پرولاپس رکتوم

پرولاپس حالتی است که در آن قسمت پایانی روده از مقعد بیرون زده است.

• انقباض شکمی

از عوارض یبوست شدید و طولانی می‌توان به انقباض و درد طولانی مدت عضلات شکمی اشاره کرد.

راه های تشخیص یبوست در سالمندان

• اگر تعداد مدفوع شما در هفته کمتر از 2 الی 3 بار است.
• اگر احساس می‌کنید بعد از هربار دستشویی رفتن خوب تخلیه نشده‌اید.
• اگر در هنگام مدفوع فشار بیش از حد به روده‌ها وارد می‌شود و انجام این عمل را برایتان دردآور می‌کند.
• مدفوع خشک و دردناک است.
• درد معده همراه با سوزش دارید.
• حالت تورم و گرفتگی در مقعد
• حالت تهوع و نفخ

در صورت داشتن موارد ذکر شده برای درمان به پزشک مراجعه کنید.

شما می‌توانید برای مشاهده سایر خدمات شرکت پرستاری نیکوکاران سلامت مانند پرستار کودک، مراقب سالمند و… کلیک کنید.

عوامل ایجاد یبوست در سالمندان چیست؟

یبوست به خودی خود بیماری محسوب نمی‌شود. در واقع یک نوع اختلال عملکردی، نشات گرفته از سایر بیماری‌ها است. در ادامه به عوامل موثر در بروز این اختلال خواهیم پرداخت:

1. یبوست در سالمندان ممکن است ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند: بیماری‌های قلبی، بیماری‌های مغزی، دیابت، افسردگی، تیروئید، تنبلی روده، پارکینسون و… باشد.
2. افراد با گذشت زمان و نزدیک شدن به دوران کهن سالی مستعد انواع بیماری‌ها می‌باشند که برای رفع آنم مجبور به مصرف دارو هستند. استفاده از این داروها منجر به ایجاد یبوست در سالمندان می‌شود. برخی از این داروها از جمله: مسکن‌ها، آنتی هیستامین، داروهای آنتی اسیدی، داروهای ضد تشنج و داروهای مربوط به اعصاب و روان است.
3.  از دیگر عوامل یبوست در سالمندان می‌توان به تحرک کم، یکجا نشینی طولانی مدت اشاره کرد.
4. همچنین عادات ناصحیح غذایی مانند حذف غذاهای فیبردار و مایعات از برنامه غذایی موجب بروز یبوست در سالمندان خواهد شد.

درمان خانگی یبوست در سالمندان

اگر پس از مراجعه به پزشک، تشخیص آن بود که یبوست ناشی از بیماری‌های روده و گوارش نیست، تا حد زیادی می‌توان آن را با اصلاح عادات غذایی برطرف کرد. فیبر موجود در غذا موجب بهبود یبوست می‌شود، این ماده مفید بیشتر در پوست میوه یافت می‌شود.

اکثر سالمندان بدلیل تحلیل لثه و دندان و استفاده از دندان مصنوعی نمی‌توانند میوه را با پوست میل کنند به همین دلیل فیبر بدن آنان کاهش می‌یابد. در ادامه به برخی از درمان‌های خانگی موثر در این رابطه خواهیم پرداخت.

ورزش و فعالیت بدنی

همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، یبوست در سالمندان می‌تواند ناشی از عدم تحرک باشد. پس سالمند می‌باید برای حفظ سلامتی خود ورزش را جدی بگیرد. بخاطر ضعف جسمانی، ورزش برای سالمندان کمی با دشواری همراه است؛ اما می‌توان ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی را در برنامه زندگی خود بگنجانند.

سالمندانی که توانایی حرکت ندارند نیز می‌توانند از حرکات کششی، نرمشی روی ویلچر استفاده کنند. تحرک موجب منظم شدن حرکت روده و در نهایت بهبود یبوست خواهد شد.

انجیر و تاثیر آن در بهبود یبوست

انجیر بدلیل وجود فیبر بالا برای رفع یبوست بسیار موثر است. این میوه را می‌توانید به هر دو حالت خشک و تازه مصرف کنید. همچنین می‌توانید یک عدد انجیر خشک و دو عدد بادام را در آب بخیسانید، سپس پوست بادام‌ها را بگیرید و با هم میکس کنید تا حالت خمیر مانند بوجد آید سپس این مخلوط را با یک قاشق عسل میل کنید. برای رفع یبوست بسیار موثر است. این عمل را هر شب تا گفتن نتیجه می‌توانید تکرار کنید.

انواع خیسانده‌ها مانند برگ هلو، قیصی، آلو، انجیر و.. برای دفع یبوست مفید است. برای مصرف این برگه‌ها فرد می‌باید مزاج خود را در نظر بگیرد و مطابق طبع خود آن‌را مصرف کند.

مصرف نان سبوس دار

نان سبوس دار از بروز یبوست جلوگیری می‌کند. پیشنهاد می‌شود سالمندان بجای نان‌های دیگر از نان سبوس‌دار استفاده کنند.

نقش آلو در بهبود یبوست در سالمندان

از گذشته تا به کنون از آلو برای درمان خانگی یبوست استفاده می‌شده. برای درمان یبوست می‌توانید در طول روز حدود 7 عدد آلو مصرف کنید. تحقیقات پزشکی نشان می‌دهد آلو بیشترین تاثیر در رفع یبوست را دارد. همچنین می‌توانید از آب آلو نیز استفاده کنید؛ زیرا مصرف کافی آب و مایعات در بهبود یبوست نفش بسزایی دارد. مصرف آب گازدار موثرتر از آب شیر است.

مصرف انواع دمنوش ها

نعنا: می‌توانید گیاهانی که برای رفع یبوست مناسب هستند را بصورت دمنوش میل کنید. یکی از این گیاهان، نعنا می‌باشد. نعنا برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش مفید می‌باشد و می‌توانید از دمنوش نعنا بعد از هر وعده غذایی استفاده کنید. مصرف دمنوش نعنا مشکلات معده را برطرف می‌کند و موجب می‌شود مدفوع آسان‌تر انجام شود.

زنجبیل: زنجبیل از جمله گیاهان دارویی با طبع گرم می‌باشد که برای هضم غذا و کاهش چربی بسیار موثر است. مصرف دوبار چای زنجبیل در طول روز می‌تواند به هضم آسان و سریع غذا کمک کند.

بابونه: اگر بعد از هر وعده غذایی از دمنوش بابونه استفاده کنید، حرکات روده سریع‌تر می‌شود و تعداد مدفوع بیشتری انجام می‌دهید. همچنین باعث می‌شود این عمل بصورت روان‌تر انجام شود و دیگر دردناک نباشد.

قهوه و کافئین: مصرف قهوه‌هایی که حاوی کافئین هستند می‌توانند به مقدار زیادی روده را برای عملیات دفع، تحریک کنند. تاثیر قهوه کافئین‌دار حدود 60% بیشتر از آب آشامیدنی است.

خاکشیر: خاکشیر دانه‌ای مفید برای رفع انواع بیماری‌های مزاجی است. اگر روزانه یک قاشق خاکشیر را در آب گرم حل کنید برای رفع یبوست بسیار مفید است.

معجزه سوپ در درمان یبوست

سوپ‌هایی که به حالت رقیق طبخ می‌شوند باعث می‌شوند مدفوع نرم شود و دفع آن راحت‌تر شود. به طور کلی مایعات و غذاهای گرم عملیات هضم را آسان‌ می‌کند.

تاثیر روغن زیتون و تخم کتان در بهبود یبوست

روغن زیتون و تخم کتان بدلیل خاصیت ضدالتهاب، ضدباکتری و آنتی اکسیدانی که دارند هضم غذا را آسان‌تر می‌کنند و برای بهبود یبوست در سالمندان بسیار مفید هستند.

تاثیر کنجد بر یبوست در سالمندان

دانه‌های کنجد بدلیل داشتن فیبر بالا مدفوع را نرم می‌کند و موجب می‌شود تا دیگر انجام آن برایتان دردآور نباشد. برای رفع یبوست می‌توان در طول روز حدود 30 الی 35 گرم از کنجد استفاده کنید. در نظر داشته باشید که در صورت مصرف کنجد حتماً به مقدار کافی آب میل کنید.

تاثیر لیمو بر یبوست

لیمو و آب لیمو بدلیل داشتن خاصیت اسید سیتریک مانند یک محرک قوی عمل کرده و تمامی مواد سمی و هضم نشده موجود در روده را خارج می‌کند. استفاده از لیمو و آب لیمو موجب تنظیم شدن سیستم گوارش و در نهایت بهبود یبوست در سالمندان می‌شود.

مصرف پروبیوتیک برای درمان یبوست در سالمندان

ماده پروبیوتیک حرکات روده را بیشتر می‌کند و موجب ایجاد تعادل در باکتری‌های ضروری روده می‌شود. با متعادل شدن میزان باکتری‌های روده یبوست بهبود می‌یابد. از جمله مواد غذایی که حاوی ماده پروبیوتیک هستند می‌توان به ماست اشاره کرد که به آسانی در دسترس عموم است. بعد از یک ماه مصرف مواد پروبیوتیک می‌توانید تاثیر آن در روند بهبود یبوست را مشاهده کنید.

درمان یبوست در سالمندان با ملین ها

برخی از افراد که دچار یبوست پیشرفته هستند و با مصرف انواع فیبرها مشکل آن‌ها رفع نمی‌شود، مکمل ملین برای آنان تجویز می‌شود که دوز مصرف آن برای هر فرد بستگی به تشخیص پزشک معالج دارد.

داروهای سنتی برای دفع یبوست در سالمندان

برخی از داروهای طب سنتی که برای درمان یبوست مفید هستند شامل: گل سرخ، برگ سنا، آلوئه‌ورا و هلیله سیاه می‌باشد.

مواد غذایی که موجب بروز یبوست می شود

یکسری مواد غذایی وجود دارند که با مصرف بیش از حد آنان ممکن است باعث ایجاد یبوست در سالمندان شود. مانند: لبنیات
لبنیات روی روده تاثیر می‌گذارد و مصرف بیش از حد آن موجب کندی عملکرد روده و در نهایت یبوست می‌شود. اگر متوجه آن شدید که بدن شما با لبنیات سازگاری ندارد و با مصرف لبنیات دچار یبوست می‌شوید بطور موقت آن‌را از برنامه غذایی خود حذف کنید و جایگزین دیگری برای کلسیم موجود در لبنیات پیدا کنید.

یبوست تا چند روز خطرناک است

در زمان دچار شدن به یبوست به همراه درد شکم و احساس پری آن بادی فورا با پزشک معالچ خود در میان بگذارید. اگر به علائمی مانند تهوع و استفراغ و خونریزی از مقعد و سرگیجه و ضعف عمومی دچار شدید بهتر است خود درمانی نکنید و توسط پزشک درمان شوید. در صورتی که یبوست شما به موارد زیر همراه باشد ممکن است خطرناک باشد.

• تغییر الگوی دفع که شامل تعداد دفعات و نحوه دفع مدفوع به مدت بیش از دو هفته
• وجود خون همراه مدفوع
• وجود درد هنگام دفع
• کاهش وزن ناگهانی به صورت خودبه‌خودی و بدون داشتن رژیم لاغری
• کاهش قطر مدفوع

ملین قوی برای سالمندان

اگرچه که استفاده طولانی مدت از ملین‌های تحریک روده آسیبی وارد نکرده و باعث وابستگی هم نمی‌شود اما بهتر است طبق تجویز پزشک مصرف شود. زیرا باید انتخاب ملین بر اساس تاریخچه پزشکی سالمندان مانند تداخلات احتمالی دارویی، وضعیت قلبی یا کلیوی یا عوارض جانبی باشد. طبق اعلام سازمان غذا و دارو دوزهای بالای پلی اتیلن گلیکول توصیه نمی‌شوند چرا که باعث ایجاد افزایش تعداد دفعات دفع شده و عوارضی مانند تهوع، نفخ شکم، گرفتگی و نفخ شکم را ایجاد می‌کند.

علت یبوست در سالمندان

عوامل زیادی منجر به ابتلا به یبوست می‌شود اما برای درمان بهتر است ابتدا به ریشه‌یابی پرداخت تا از واگرد این بیماری جلوگیری شود. این عوامل عبارتند از:

• دارو‌ها

• برخی از دارو‌ها مثل دارو‌های ضد تشنج، آنتی‌هیستامین‌ها، دیورتیک‌ها، مکمل‌های آهن، دارو‌های ضد روان‌پریشی، آنتی‌اسید‌ها، مکمل‌ها کلسیم و رزین‌های اسید صفراوی خود عامل ایجاد یبوست هستند.

• تغییرات در روال زندگی

• بعضی از تغییرات روال زندگی از جمله تغییر در دفع، مسافرت، نشستن‌های طولانی‌مدت درون وسایل نقلیه از عوامل ایجاد یبوست در سالمندان است.

• ابتلا به بعضی از بیماری‌ها

• مبتلا شدن به برخی بیماری‌ها باعث کم‌آبی در بدن شده و باعث افزایش احتمال ابتلا به یبوست می‌شود. بیماری‌هایی نظیر پارکینسون، سندروم روده تحریک پذیر، اختلالات تیروئید و مشکلات مربوط به دستگاه گوارش.

• مصرف ناکافی فیبر‌ها

• فیبر‌ها را می‌توان در مواد خوراکی مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات، دانه‌ها و آجیل یافت که با مصرف این‌ها می‌توان تا حدودی باعث پیشگیری از این بیماری کرد.

• عدم تحرک

• پیاده‌روی و ورزش از عوامل موثر در جلوگیری از یبوست است. اغلب سالمندان به دلیل اینکه تحرک کمی دارند، حرکات روده‌شان کاهش یافته و باعث بروز این بیماری می‌شود.

غذاهای ملین برای سالمندان

غذاهایی که با عنوان ملین طبیعی عمل می‌کنند عبارتند از:

• سیب زمینی
• كدو حلوايي
• کشمش
• انجیر
• سبزیجات برگ سبز
• دانه
• رسیدن آب کافی به دستگاه گوارش کمک می‌کند تا مدفوع قوام مناسب را داشته باشد.
• ورزش باعث افزایش تحرک بدن می‌شود.
• فیبرهای موجود در مواد غذایی مصرفی باعث مقابله با یبوست می‌شود
• مصرف کافئین باعث بیدار شدن روده بزرگ می‌شود
• ملین‌های ملایم نیز می‌توانند کمک‌کننده باشند.
• همراهان سالمندان در منازل می‌توانند با تهیه غذاهای حاوی فیبر به بهبود سلامت سالمندان کمک کنند

درمان یبوست شدید در سالمندان در طب سنتی

در طب سنتی به استفاده از مسهل‌ها بسیار توصیه شده است. این مسهل‌ها شامل:

• برگ سنا
• روغن کرچک
• انواع توت
• خربزه
• آووکادو
• سبوس جو
• دمنوش بابونه
• روغن زیتون
• روغن نارگیل
• خاکشیر
• زنجبیل
• انواع مغزها و تخم ها
• انواع سبزیجات مانند اسفناج ،یونجه ،خردل سبز، فیبر زیادی دارند
• موز به علت پکنین بالایی که دارد خوردن یک عدد رسیده آن بسیار مفید است.
• گلابی سوربیتول بالایی دارد و ملین مفیدی محسوب می‌شود.
• آلو بخارا از ملین‌های پرخاصیت و قوی است که مصرف آن برای سالمندان بسیار توصیه می‌شود.
• لوبیا و نخود؛ این حبوبات در هضم غذا کمک زیادی می‌کنند.