امروزه بی خوابی در سالمندان بسيار رايج بوده و به یک معضل بزرگ تبدیل شده است. اکثر سالمندان آن را یک امر طبیعی دانسته و به عنوان بخشی از پیری در نظر می‌گیرند. در نتیجه به دنبال درمان آن نمی‌روند. اما این تصور کاملاً اشتباه است. با اینکه بی خوابی در سالمندان بیشتر شایع شده اما نمی‌توان آن را امری طبیعی دانست. این باور اشتباه و عدم جدی گرفتن آن، موجب شده تا امروزه بیش از 50 درصد سالمندان به بیخوابی مبتلا شده و در سنین بالا، به فکر درمان آن بیفتند.
دلایل زیادی برای بی خوابی در سالمندان وجود دارد که قصد داریم تا در این مطلب به طور کامل به آن بپردازیم. سالمندان باید به علت‌های آن آگاه باشند تا بتوانند آن را درمان کنند. هرچه سن بیشتر می‌شود و افراد پیرتر می‌شوند، دلایل بیشتری وجود دارد که دچار بیخوابی شوند. بر.ز برخی از اختلالات در سنین بالا با توجه به مشغله فرزندان، ناتوانی و… ممکن است باعث ایجااد اضطراب بیشتر در سالمندان شود. شرکت پرستاری نیکوکاران سلامت آماده خدمت رسانی در زمینه پرستاری از سالمند در منزل، همیار سالمند،مراقب سالنمد می‌باشد.
اختلال بیخوابی چیست؟
بیخوابی یا insomnia یک نوع از اختلالات خواب بوده و به معنای عدم توانایی در به خواب رفتن یا عدم توانایی در خواب ماندن به مقدار مورد نیاز بدن است. در واقع بی خوابی در سالمندان به آن معناست که فرد نمی‌تواند خواب عمیقی داشته باشد. بیخوابی یک اختلال شایع است که امکان دارد هر فرد در طول زندگی خود بخصوص در دوران سالمندی، آن را تجربه کند. بی خوابی در سالمندان به این صورت است که خوابیدن به یک کار دشوار تبدیل می‌شود. گاهی فرد با خوابیدن مشکلی ندارد اما هنگام نیمه شب از خواب بیدار شده و دیگر خوابیدن دشوار می‌شود. و در این شرایط پرستار سالمند باید با تمام هوشیاری مراقب فرد سالمند باشد.
این موضوع می‌تواند روی بدن سالمندان و سلامت، عملکرد مغز و انرژی بدن آن‌ها تاثیر زیادی بگذارد. یک فرد بزرگسال باید هر روز به طور متوسط هفت تا هشت ساعت خواب داشته باشد. اگر این میزان خواب کمتر شود، می‌توان گفت که فرد با مشکل بیخوابی روبرو است. اختلال بی خوابی در سالمندان ممکن است در اوایل بسیار ساده و کوچک به نظر بیاید اما امکان دارد پس از مدتی بیماری‌های مختلفی در بدن به وجود آورد.
اختلال بی خوابی در سالمندان ممکن است در شروع خواب، وسط خواب و یا به صورت خواب و بیداری رخ دهد. بیخوابی در شروع خواب به این صورت است که فرد شب‌ها برای خوابیدن، زمانی طولانی را بیدار می‌ماند و به سختی می‌خوابد. نوع دوم بی خوابی در سالمندان به این شکل است فرد می‌خوابد اما بعد از چند ساعت یعنی ساعت 4-3 صبح از خواب بیدار شده و دیگر خوابیدن برای او دشوار است. به گفته‌ی متخصصان، علت این نوع بی خوابی در سالمندان امکان دارد اختلالات خلقی یا روانی مثل افسردگی باشد.
اختلال در ریتم خواب و بیداری نیز به این صورت بوده که فرد زودتر از بقیه می‌خوابد و زودتر از آن‌ها هم بیدار می‌شود؛ یعنی زمانی که معمولاً بقیه خواب‌اند، او بیدار بوده و هنگامی که بقیه بیداراند، او در حال خواب است.
انواع بی خوابی در سالمندان
بی خوابی در سالمندان سه نوع مختلف دارد:
بیخوابی موقت یا گذرا: این بیخوابی ممکن است از چند روز تا یک هفته ادامه داشته باشد و علت آن استرس است.
بیخوابی حاد: این نوع بی خوابی در سالمندان، در بازه ۳ هفته تا ۶ ماه به طور متغیر ممکن است ایجاد شود. علت آن ممکن است ترک مواد مخدر و یا بعضی از قرص‌های خواب باشد که البته طبیعی است و جهت ریکاوری و بازگرداندن بدن به حالت عادی قبل اتفاق می‌افتد.
بیخوابی شدید یا مزمن: این نوع بی خوابی در سالمندان امکان دارد به مدت بیش از یک سال یا حتی سال‌ها هم طول بکشد. بیخوابی مزمن بسیار خطرناک‌تر از دو نوع قبل است و باید به آن توجه شود. چرا که در صورت عدم درمان، فرد ممکن است با اختلالات زیادی مواجه شده و آسیب‌های زیادی ببیند. این نوع بیخوابی فرد را دچار خواب‌آلودگی، خستگی عضلانی یا روحی و توهم می‌کند. افرادی که به بیخوابی مزمن دچار می‌شوند، با افزایش سطح هوشیاری روبرو خواهند شد.
دلایل بی خوابی در سالمندان چیست؟
بی خوابی در سالمندان دلایل متعددی می‌تواند داشته باشد از جمله:
دلایل روان‌شناختی: گاهی بیخوابی ممکن است دلایل روانشناسی یا همان روان‌شناختی داشته باشد مانند مشکلاتی از قبیل افسردگی، اضطراب، استرس، انواع آسیب‌ها و طرحواره‌ها و …
دلایل جسمی: وضعیت جسمی نیز می‌تواند تاثیر زیادی در ابتلا به بی خوابی در سالمندان داشته باشد؛ مواردی مانند چاقی و اضافه وزن، یائسگی، نارسایی قلبی، بیماری‌های تنفسی مانند آسم، بیماری‌های مربوط به گوش و حلق و بینی مانند سینوزیت، دیابت، فشار خون، زخم معده، بیماری‌های روده، یا حتی کمر درد، سردرد و…
دلایل رفتاری: برخی از علل بی خوابی در سالمندان را نیز باید در رفتارها و الگوهای زندگی آنان جستجو کرد. مواردی مثل مصرف زیاد کافئین، مصرف الکل، اعتیاد، خوردن غذای سنگین قبل از خواب، چرت زدن روزانه، خواب نامنظم ، کمبود نور خورشید، ورزش نکردن و…
عوامل محیطی: محیط نیز تاثیر به‌سزایی در ابتلا به بی خوابی در سالمندان دارد. این عوامل باید جدی گرفته شود مثلاً محیط پر صروصدا، دمای خیلی پایین یا بالای محیط، آلودگی هوای محیط، نبود نور کافی، عدم داشتن حریم خصوصی، شلوغی خانه و تعداد زیاد افراد خانواده، عواملی مانند مرگ همسر، بازنشستگی، ترس از مرگ هنگام خواب، عدم تعامل اجتماعی و…
مصرف داروها: مصرف داروها نیز می‌توانند مشکل بی خوابی در سالمندان را تشدید کنند؛ داروهایی از قبیل داروهای قلبی عروقی، داروهای فشار خون، داروهای ضد افسردگی، داروهای درمان یبوست، داروهای ضد پارکینسون، داروهای ضد احتقان، داروهای گیاهی و… پس اگر از این داروها مصرف می‌کنید، علت بیخوابی خود را در آن‌ها بیابید.
عوارض بی خوابی در سالمندان
از عوارض بی خوابی در سالمندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بی‌حوصلگی و احساس خستگی مداوم
- گرفتگی خلق و خوی و تغییر در رفتار
- چاقی و اضافه وزن زیاد
- تحریک‌پذیری
- ایجاد ضعف در دستگاه ایمنی بدن
- عدم تمرکز در انجام فعالیت‌های روزانه
- تشدید مواردی مانند فشار خون، بیماری قلبی و دیابت
- مشکلاتی از قبیل افسردگی یا اضطراب
راه های درمان بی خوابی در سالمندان
شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که از چه طریق می‌توان مشکل بی خوابی در سالمندان را درمان کرد؟ در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- ورزش منظم
- عدم ورزش کردن قبل از خواب یا زمان‌های نزدیک به آن
- استفاده از داروهای درمان بیخوابی و دمنوش‌ها
- عدم ماندن بیش از حد در تختخواب, خصوصاً هنگامی که قصد خواب ندارید
- عدم نوشیدن مایعات قبل از خواب
- غذا خوردن سه تا چهار ساعت قبل از خواب
- ساعت خواب دقیق و منظم
- ایجاد تغییر در شیوه زندگی
- پرهیز از مصرف الکل، سیگار یا مواد مخدر
- حمام آب گرم به تعداد دفعات زیاد
- استفاده از داروهای ضدآلرژی و یا داروهای سردرد برای سالمندان
- انجام مداوم مراقبه یا همان مدیتیشن
- درمان و رفع هر گونه مسائل بهداشتی در سالمندان
- مصرف قرص‌های خواب‌آور
- عدم استفاده از کربوهیدرات در وعده‌های قبل از خواب
- درمان و رفع سایر مشکلات دستگاه تنفسی سالمندان
- رعایت بهداشت خواب
- خودداری از نوشیدنی‌های کافئین‌دار و محدود کردن آن‌ها تا جای ممکن
- دوری از موارد استرس‌زا؛ اطرافیان و بستگان سالمند باید تا جای ممکن میزان استرس او را کاهش داده و به او استرس منتقل نکنند.
- تغییر در رژیم غذایی مانند مصرف بیشتر سبزیجات، گوشت، ماهی و روغن‌های و دانه‌های مفید، کاهش مصرف مواد قنددار
خدمات پرستاری نیکوکاران سلامت
خواب کافی و راحت یکی از نیازهای مهم و لازم برای هر انسان است و مزایای زیادی در سلامتی او دارد. از جمله آن‌که موجب رفع خستگی ناشی از فعالیت‌های روزانه می‌شود. بدن ما با خواب، استراحت می‌کند و انرژی از دست رفت خود را دوباره به‌دست می‌آورد. یکی از مشکلاتی که امروزه جامعه با آن مواجه بوده، بی خوابی در سالمندان است. نکته قابل توجه برای خانواده‌ها و افراد مراقب سالمند این بوده که باید برای درمان بیخوابی فرد سالمند خود به دنبال راه چاره‌ای باشند و در خصوص آن با پزشک متخصص مشورت کنند. مجموعه نیکوکاران سلامت با کادری متخصص و مجرب، آماده ارائه انواع خدمات پرستاری سالمند و پرستار کودک در منزل برای شما مشتریان عزیز است.