علائم سکته مغزی

سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز قطع شود یا در رگ‌های مغزی خونریزی ایجاد شود، و این وضعیت می‌تواند باعث آسیب‌های جدی به سلول‌های مغزی شود. علائم سکته مغزی معمولاً به صورت ناگهانی ظاهر می‌شوند و شامل ضعف یا بی‌حسی در یک سمت بدن، اختلالات گفتاری، تاری دید، سردرد شدید و از دست دادن تعادل است. شناخت سریع این علائم و اقدام فوری برای دریافت کمک پزشکی می‌تواند در نجات جان بیمار و کاهش عوارض طولانی‌مدت مؤثر باشد. در شرکت خدمات پرستاری، ما به شما علائم سکته مغزی و اقدامات لازم در هنگام بروز سکته مغزی را آموزش می‌دهیم.

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی یک وضعیت اضطراری پزشکی است که زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به بخشی از مغز قطع شود یا در مغز خونریزی رخ دهد. این اختلال باعث می‌شود سلول‌های مغزی به سرعت شروع به از بین رفتن کنند، زیرا اکسیژن و مواد مغذی لازم را دریافت نمی‌کنند. اگر این وضعیت به موقع درمان نشود، می‌تواند به آسیب‌های جدی، از دست رفتن توانایی‌های جسمی و شناختی، یا حتی مرگ منجر شود.

انواع سکته مغزی

سکته مغزی به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:

1. سکته مغزی ایسکمیک (انسدادی): این نوع سکته شایع‌ترین نوع سکته مغزی است و در نتیجه انسداد یک رگ خونی که خون را به مغز می‌رساند ایجاد می‌شود. این انسداد ممکن است ناشی از لخته خون یا باریک شدن رگ باشد.
2. سکته مغزی هموراژیک (خونریزی): این نوع سکته زمانی رخ می‌دهد که یک رگ خونی در مغز پاره شود و خونریزی کند. خونریزی می‌تواند ناشی از فشار خون بالا، ضعف دیواره رگ‌ها یا آسیب‌های مغزی باشد. این نوع سکته معمولاً با سردرد ناگهانی و شدید و کاهش سریع هوشیاری همراه است.
3. حمله ایسکمیک گذرا (TIA): که به عنوان “سکته مغزی گذرا” یا “سکته کوچک” نیز شناخته می‌شود، به علت انسداد موقت جریان خون به مغز رخ می‌دهد و علائم آن معمولاً طی چند دقیقه یا ساعت از بین می‌روند. این حمله‌ها اغلب پیش‌هشدارهایی برای سکته‌های جدی‌تر هستند و نباید نادیده گرفته شوند.

علائم قبل از سکته مغزی

علائم قبل از سکته مغزی یا علائم هشداردهنده ممکن است به صورت ناگهانی ظاهر شوند و به سرعت پیشرفت کنند. این علائم نشان‌دهنده این است که مغز به دلیل کاهش جریان خون دچار مشکل شده است. شناخت این علائم و اقدام سریع می‌تواند مانع از بروز سکته مغزی جدی‌تر شود. علائم هشداردهنده معمولاً در قالب ضعف بدنی، تغییرات شناختی و اختلالات حسی بروز می‌کنند.

در ادامه برخی از علائم شایع و اولیه که ممکن است پیش از سکته مغزی تجربه شوند آورده شده است:

1. ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در یک سمت بدن

   • احساس ضعف یا بی‌حسی در صورت، بازو یا پای یک سمت بدن از شایع‌ترین علائم اولیه سکته مغزی است. این ضعف یا بی‌حسی معمولاً در یک سمت بدن رخ می‌دهد و ممکن است به تدریج پیشرفت کند.

2. اختلال در گفتار و زبان

   • ممکن است فرد دچار مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار شود. این مشکلات شامل ناتوانی در صحبت کردن، استفاده از کلمات نامربوط یا عدم توانایی در پیدا کردن کلمات مناسب می‌شود.

3. تغییرات بینایی

   • مشکلات بینایی مانند تاری دید، از دست دادن دید در یک یا هر دو چشم، یا دوبینی، از علائم هشداردهنده سکته مغزی به شمار می‌روند. این مشکلات بینایی ممکن است به طور ناگهانی ایجاد شوند.

4. گیجی و سردرگمی

   • سردرگمی ناگهانی و گیجی در فهم موقعیت، ناتوانی در انجام فعالیت‌های ساده یا ناهماهنگی در انجام کارهای روزمره از دیگر علائم هشداردهنده سکته مغزی هستند.

5. اختلال در تعادل و هماهنگی

   • مشکل در ایستادن یا از دست دادن تعادل ناگهانی ممکن است رخ دهد. این مشکلات می‌توانند باعث شوند فرد نتواند به خوبی راه برود یا به طور ناگهانی بیفتد.

6. سردرد شدید و ناگهانی

   • سردرد شدید و ناگهانی که به طور غیرمعمول بروز کند، به‌ویژه اگر با تهوع، استفراغ یا سرگیجه همراه باشد، می‌تواند نشانه‌ای از سکته مغزی باشد. این نوع سردرد، به ویژه اگر ناگهانی و غیرقابل تحمل باشد، بسیار هشداردهنده است.

7. سرگیجه و احساس شناور شدن

   • برخی افراد دچار سرگیجه ناگهانی و شدید می‌شوند که باعث می‌شود احساس کنند زمین زیر پایشان حرکت می‌کند یا اینکه نمی‌توانند خود را ثابت نگه دارند.

اهمیت تشخیص علائم هشداردهنده

اگر هر یک از این علائم ناگهانی بروز کرد، لازم است بدون تأخیر به اورژانس اطلاع داده شود. گاهی این علائم به عنوان یک حمله ایسکمیک گذرا (TIA) شناخته می‌شوند که به آن “سکته کوچک” هم گفته می‌شود. این حملات معمولاً گذرا هستند و ممکن است علائم آنها به سرعت از بین برود؛ اما این وضعیت به عنوان یک هشدار قوی برای سکته مغزی جدی‌تر عمل می‌کند و نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد.

 

روش FAST برای تشخیص سریع

روش FAST می‌تواند به تشخیص سریع علائم سکته مغزی کمک کند:

• F (Face/صورت): آیا یک طرف صورت دچار افتادگی شده است؟
• A (Arm/بازو): آیا فرد قادر به بلند کردن هر دو بازو است یا یک بازو به سمت پایین می‌افتد؟
• S (Speech/گفتار): آیا گفتار فرد نامفهوم یا عجیب است؟
• T (Time/زمان): در صورت مشاهده این علائم، باید بدون تأخیر به اورژانس اطلاع دهید.

این روش ساده، راهی موثر برای تشخیص سریع علائم سکته و اقدام به موقع برای جلوگیری از عواقب وخیم‌تر آن است.

سکته مغزی خاموش و علائم آن

سکته مغزی خاموش، همانطور که از نامش پیداست، برخلاف سکته‌های مغزی معمولی با علائم آشکار و شدیدی همراه نیست. این نوع سکته زمانی رخ می‌دهد که یک انسداد یا اختلال موقت در خون‌رسانی به نواحی کوچکی از مغز ایجاد می‌شود، اما فرد متوجه آن نمی‌شود، زیرا علائم به اندازه‌ای خفیف هستند که نادیده گرفته می‌شوند. سکته مغزی خاموش معمولاً به‌صورت تصادفی و با انجام آزمایش‌های تصویربرداری از مغز مانند MRI یا CT اسکن تشخیص داده می‌شود.

علائم سکته مغزی خاموش

اگرچه سکته مغزی خاموش بدون علائم مشخصی رخ می‌دهد، اما ممکن است اثرات جزئی و تدریجی آن بر سلامت کلی مغز و توانایی‌های شناختی فرد تأثیر بگذارد. برخی از این علائم خفیف شامل موارد زیر هستند:

1. کاهش تدریجی حافظه و فراموشی

   • افرادی که دچار سکته مغزی خاموش می‌شوند، ممکن است متوجه کاهش حافظه و مشکلات یادآوری شوند. این فراموشی معمولاً به صورت تدریجی رخ می‌دهد و ممکن است به مرور زمان افزایش یابد.

2. اختلالات تمرکز و کاهش توانایی تصمیم‌گیری

   • افراد ممکن است دچار اختلال در تمرکز و مشکلاتی در تصمیم‌گیری‌های روزمره شوند. این مشکلات معمولاً خفیف هستند، اما با تکرار سکته‌های خاموش، شدت آن‌ها می‌تواند افزایش یابد.

3. تغییرات خلقی و رفتاری

   • تغییرات رفتاری مانند تحریک‌پذیری، افسردگی، یا تغییرات ناگهانی در خلق و خو ممکن است از پیامدهای سکته مغزی خاموش باشند. این علائم ممکن است به دلیل آسیب‌های خفیف در نواحی خاصی از مغز بروز کنند.

4. ضعف یا بی‌حسی گذرا در اعضای بدن

   • برخی از افراد ممکن است به طور موقت احساس ضعف یا بی‌حسی در یک سمت بدن داشته باشند که ممکن است به سرعت از بین برود و نادیده گرفته شود.

5. اختلالات تعادل و هماهنگی بدن

   • سکته مغزی خاموش می‌تواند باعث اختلالات خفیف در تعادل و هماهنگی بدن شود. فرد ممکن است متوجه ناپایداری در راه رفتن یا افتادن ناگهانی شود، هرچند که این علائم موقتی و جزئی باشند.

6. سردردهای مکرر بدون علت مشخص

   • گاهی سردردهای مکرر و بدون علت خاصی می‌توانند از پیامدهای سکته مغزی خاموش باشند، اما این نوع سردردها معمولاً شدید نیستند و ممکن است به دلیل خفیف بودن نادیده گرفته شوند.

پیامدهای سکته مغزی خاموش

سکته مغزی خاموش ممکن است به نظر بی‌ضرر بیاید، اما پیامدهای آن می‌تواند با گذشت زمان و تکرار سکته‌های خاموش، جدی شود. سکته‌های مکرر خاموش می‌توانند منجر به آسیب‌های جدی‌تری در حافظه و شناخت، افزایش خطر ابتلا به زوال عقل (دمانس) و کاهش کلی کیفیت زندگی شوند.

چگونگی تشخیص سکته مغزی خاموش

چون سکته مغزی خاموش علائم آشکاری ندارد، معمولاً از طریق انجام آزمایش‌های تصویربرداری از مغز تشخیص داده می‌شود. MRI و CT اسکن می‌توانند آسیب‌های مغزی ناشی از سکته خاموش را نشان دهند. در صورت مشاهده علائم مشکوک یا تغییرات تدریجی در حافظه و تمرکز، پزشک ممکن است انجام این آزمایش‌ها را توصیه کند.

پیشگیری از سکته مغزی خاموش

• کنترل فشار خون، قند و چربی خون: کنترل این عوامل خطر می‌تواند به کاهش احتمال سکته خاموش کمک کند.
• سبک زندگی سالم: فعالیت بدنی منظم، تغذیه سالم، و دوری از سیگار و الکل نقش مهمی در پیشگیری از سکته خاموش دارند.
• مدیریت استرس: استرس می‌تواند فشار خون را افزایش دهد و به بروز مشکلات قلبی و عروقی کمک کند.

سکته مغزی خاموش ممکن است بی‌صدا اتفاق بیفتد، اما اثرات بلندمدت آن می‌تواند بر کیفیت زندگی تأثیر بگذارد. آگاهی از علائم خفیف و مشورت با پزشک می‌تواند به تشخیص زودهنگام و پیشگیری از عواقب جدی‌تر کمک کند.

علائم سکته مغزی در زنان و مردان

سکته مغزی می‌تواند علائم متفاوتی در زنان نسبت به مردان ایجاد کند. برخی از این علائم در زنان کمتر شناخته‌شده هستند و به همین دلیل ممکن است دیرتر تشخیص داده شوند. برخی از علائم رایج سکته مغزی در زنان عبارتند از:

1. خستگی و ضعف شدید
   • خستگی ناگهانی و شدید که به راحتی برطرف نمی‌شود، یکی از علائمی است که به ویژه در زنان رایج‌تر است.
2. حالت تهوع و استفراغ
   • بسیاری از زنان ممکن است دچار حالت تهوع، استفراغ و احساس سبکی سر شوند که معمولاً به صورت ناگهانی بروز می‌کند.
3. از دست دادن هوشیاری یا غش کردن
   • برخی از زنان دچار بی‌هوشی یا احساس غش می‌شوند که نشان‌دهنده کاهش جریان خون به مغز است.
4. درد در ناحیه قفسه سینه و تپش قلب
   • در زنان، ممکن است درد در ناحیه قفسه سینه و تپش قلب از علائم سکته مغزی باشد، که این درد می‌تواند با علائم حمله قلبی اشتباه گرفته شود.
5. تغییرات رفتاری و گیجی
   • تغییرات رفتاری ناگهانی مانند احساس گیجی، سردرگمی یا مشکلات حافظه نیز می‌تواند نشان‌دهنده بروز سکته مغزی باشد.
6. سردرد شدید و ناگهانی
   • سردردی که به طور ناگهانی بروز می‌کند و از نوع شدید است، به ویژه اگر همراه با مشکلات دیگر مانند تاری دید و ضعف باشد، ممکن است نشانه‌ای از سکته مغزی در زنان باشد.

در هنگام سکته مغزی چه باید کرد؟

در صورت بروز سکته مغزی، زمان بسیار حیاتی است و اقدامات سریع می‌تواند به کاهش آسیب مغزی و نجات جان فرد کمک کند. در اینجا اقدامات ضروری را که باید در هنگام مشاهده علائم سکته مغزی انجام دهید، آورده‌ایم:

• آشنایی با روش تشخیص سریع (FAST)

روش FAST یک روش ساده و موثر برای تشخیص علائم سکته مغزی است. اگر هر کدام از علائم زیر را در فرد مشاهده کردید، به احتمال زیاد او دچار سکته مغزی شده است و باید سریعاً اقدام کنید.

• تماس فوری با اورژانس

بلافاصله با شماره اورژانس (۱۱۵ در ایران) تماس بگیرید و علائم مشاهده شده را توضیح دهید. اورژانس با تجهیزات و تخصص لازم می‌تواند به بیمار کمک کند و او را به بیمارستان انتقال دهد. از دیگران کمک بخواهید و از ترک کردن بیمار خودداری کنید.

• به فرد اجازه خوردن یا نوشیدن ندهید

از دادن غذا، آب، یا هر نوع دارویی به بیمار خودداری کنید، زیرا ممکن است بیمار توانایی بلع خود را از دست داده باشد. این کار می‌تواند خطر خفگی را افزایش دهد.

• فرد را در حالت استراحت قرار دهید

اگر فرد بیهوش نیست، او را در حالتی آرام و نیمه‌نشسته قرار دهید و مطمئن شوید که در وضعیت راحتی است. از حرکت دادن او خودداری کنید و اجازه دهید در همان وضعیتی که هست، استراحت کند تا از وارد شدن استرس بیشتر به او جلوگیری شود.

• دقت به زمان شروع علائم

زمان شروع علائم را به خاطر بسپارید، زیرا این اطلاعات برای پزشکان اهمیت زیادی دارد. درمان برخی از انواع سکته مغزی تنها در بازه زمانی کوتاهی بعد از بروز علائم مؤثر است.

• آرامش خود را حفظ کنید و بیمار را آرام کنید

سکته مغزی می‌تواند بسیار ترسناک باشد، اما سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و بیمار را نیز آرام کنید. او را اطمینان دهید که کمک در راه است و اقدامات لازم انجام می‌شود.

• از درمان‌های خانگی یا داروهای رقیق‌کننده خون خودداری کنید

هرگز از داروهایی مانند آسپیرین یا رقیق‌کننده‌های خون به بیمار ندهید، زیرا برخی از سکته‌ها به علت خونریزی هستند و این داروها ممکن است شرایط را وخیم‌تر کنند. تنها در صورتی که پزشک توصیه کرده باشد، می‌توان از داروها استفاده کرد.

• اگر فرد بیهوش است، تنفس او را بررسی کنید

اگر فرد بیهوش شده، بررسی کنید که آیا نفس می‌کشد یا خیر. در صورت قطع تنفس، باید به او کمک‌های احیای قلبی-ریوی (CPR) بدهید، البته اگر با این روش‌ها آشنا هستید.

• آماده کردن اطلاعات پزشکی بیمار

اگر فرد سابقه بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا یا دیابت دارد یا داروهای خاصی مصرف می‌کند، اطلاعات این موارد را برای ارائه به کادر درمانی بیمارستان آماده کنید.

چرا زمان در سکته مغزی اهمیت دارد؟

در درمان سکته مغزی، “زمان برابر با مغز“ است، زیرا هرچه درمان زودتر آغاز شود، احتمال بهبودی بیشتر است و خطر آسیب دائمی مغزی کاهش می‌یابد. برای برخی از بیماران، تزریق داروی رقیق‌کننده خون در سه تا چهار ساعت اول می‌تواند جلوی آسیب‌های جدی را بگیرد.